การวัดความสามารถในการสรุปเหตุผล  เกี่ยวข้องกับวิจารณญาณการตัดสอนใจของแต่ละบุคคล  เพื่อสรุปให้สมเหตุสมผลเปรียบเทียบให้มีความสมบูรณ์  ขึ้นอยู่กับการฝึกฝนสะสมมาตั้งแต่เด็ก  ประกอบการศึกษาหาความรู้ความสามารถอื่นด้วย  รูปแบบของข้อสอบจึงแตกต่างกันไป 

อุปมาอุปไมย 

                 ลักษณะของข้อสอบประเภทนี้เป็นการเลือกหาวิเคราะห์ความสัมพันธ์ข องคำ  คู่ของคำ  ขึ้นอยู่กับโจทย์ข้อสอบจะกำหนดรูปแบบการสอบถามในลักษณะใดลักษณะ หนึ่ง  อาจจะให้หาคำที่ 1 เลือกคำตอบที่มีความใกล้เคียงกัน  แต่ถ้าข้อสอบไม่ได้กำหนดเหตุผลไว้ซับซ้อน  อาจจะพิจารณาข้อแตกต่างได้ง่าย 

                 ผู้ที่จะทำข้อสอบประเภทนี้ได้ดี  ควรที่จะต้องมีความรู้ความหลากหลายทางด้านต่างๆโดยเฉพาะผู้ที่ส อบอ่านหนังสือประเภทต่างๆและมีความรู้รอบตัวทางสังคมศาสตร์   วิทยาศาสตร์และอื่นๆจะได้เปรียบ 

โจทย์แบบฝึกหัดอุปมาอุปไมย 

ข้อ 1. ระยะทาง : ไมล์ 

                 ก.แสง:แรงเทียน                                                   ข.เสียง: ความถี่                                ค.นำหนัก:ตาช่าง 

       ง.ความเร็ว : กิโลเมตร                        จ.ความดัง:เดซิเบล 

ข้อ 2. จมูก: ได้กลิ่น 

                 ก.มือ : จับ                                                ข.ตา: มอง           ค.หู: ได้ยิน 

                 ง.เท้า: เดิน                                              จ.ปาก : รับประทาน 

ข้อ 3 เด็ก: ผู้ใหญ่ 

                 ก.นักเรียน: ครู                                   ข.แม่น้ำ: ทะเล                   ค.ต้นไม้: ใบไม้ 

                 ง.คนรวย : คนจน                                 จ.กระท่อม: คฤหาสน์ 

ข้อ 4. อินเดีย : เอเชีย 

                 ก. เกาหลีเหนือ : เกาหลีใต้                                                   ข. แคนนา : อเมริกาเหนือ                              ค. ฝรั่งเศส : ปารีส                                                                ง. กรุงเทพ : ดุสิต                             

                 จ. ภูเก็ต : ภาคใต้ 

ข้อ 5. มาฆบูชา : เดือนสาม 

                 ก. ตรุษไทย : เดือนห้า                                                            ข. สงกรานต์ : เดือนอ้าย 

                 ค. วิสาขบูชา : เดือนหก                                                        ค. เข้าพรรษา : เดือนเก้า 

                 จ. ออกพรรษา : เดือนสิบสอง 

ข้อ 6. ภูเขา : หิน 

                 ก. ทะเล : น้ำ                                                                              ข. แม่น้ำ : เรือ 

                 ค. ป่า : เสือ                                                                                 ง. ท้องฟ้า : เมฆ 

                 จ. สวน : ผลไม้ 

ข้อ 7. ฟิลิปปินส์ : ญี่ปุ่น 

                 ก. อินโดนีเซีย : ไทย                                                              ข. อังกฤษ : ฝรั่งเศส 

                 ค. สิงคโปร์ : มาเลเซีย                                                           ง. ออสเตรเลีย : นิวซีแลนด์ 

                 จ. พม่า : อินเดีย 

ข้อ 8. นักมวย : หมัด 

                 ก. นักวิ่ง : ความเร็ว                                                                ข. นักร้อง : เสียง 

                 ค. นักเรียน : หนังสือ                                                             ง. นักแสดง : บทบาท 

                 จ. นักฟุตบอล : เตะ 

ข้อ 9. แม่สาย : เชียงราย 

                 ก. แสนสุข : ชลบุรี                                                                 ข. สงขลา : หาดใหญ่ 

                 ค. สุไหงโกลก : สตูล                                                             ง. เบตง : ยะลา 

                 จ. ดอนเจดีย์ : กาญจนบุรี 

ข้อ 10. ช้อน : ซ้อม 

                 ก. ชาม : ถ้วย                                                                              ข. เสื้อ : เนคไท 

                 ค. เสื้อ : กระโปรง                                                                 ง. หมวก : ศีรษะ 

                 จ. กางเกง : เข็มขัด 

ข้อ 11. กรุงเทพ : ลอนดอน 

                 ก. ปักกิ่ง : ปารีส                                                                       ข. มะนิลา : ฮานอย 

                 ค. พนมเปญ : ซิดนีย์                                                              ง. เวียงจันทร์ : โตเกียว 

                 จ. นิวเดลฮี : เซอูล 

ข้อ 12. ลุง : ป้า 

                 ก. น้า : อา                                                                                    ข. ชาย : หญิง 

                 ค. พี่ : น้อง                                                                                 ง. บิดา : มารดา 

                 จ. สามี : ภรรยา 

ข้อ 13. ทีมฟุตบอล : โค้ช 

                 ก. กองทัพ : นายพล                                                               ข. ชมรม : ที่ปรึกษา 

                 ค. สมาคม : ประธาน                                                              ง. รัฐบาล : รัฐมนตรี 

                 จ. โรงเรียน : อาจารย์ 

ข้อ 14. ดินดาน : หิน 

                 ก. มีนาคม : ปี                                                                           ข. แสงแดด : วิตามิน 

                 ค. ม้า : จ๋าจ๊ะเลี้ยง                                                                     ง. ทังสเตน : โลหะ     

                 จ. ข้าว : เกวียน 

ข้อ 15. เทศน์ : กัณฑ์ 

                 ก. คัมภีร์ : ผูก                                                                            ข. คาถา : บท 

                 ค. เซียมซี : ใบ                                                                          ง. ตำรา : เล่ม 

                 จ. อธิษฐาน : จ