ถาม – ตอบ ความรู้เกี่ยวกับสถานการณ์พลังงาน

1. “พลังงาน” คืออะไร

ตอบ               “พลังงาน” (Energy) มีการกล่าวถึงในความหมายที่แตกต่างกัน ซึ่งขึ นอยู่กับวัตถุประสงค์ของผู้ใช้เป็นส้าคัญ โดยอาจมีการก้าหนดให้หมายถึง แรง (Force) งาน (Work) ความร้อน (Heat) หรือ ก้าลังงาน (Power)

ในความเข้าใจของคนทั่วไป “พลังงาน” อาจหมายถึง เชื อเพลิงที่ใช้ในการหุงหาอาหารในครัวเรือน พลังงานไฟฟ้าที่ใช้กันโดยทั่วไป หรือหมายถึงเชื อเพลิงส้าหรับยานพาหนะ คือ น้ามัน เป็นต้น

สำหรับวิศวกร “พลังงาน” มักถูกนิยามในความหมายของแรงที่สามารถน้าไปใช้ท้างานได้ เช่น พลังงานน้าและพลังงานลม คือ แรงจากน้าและลมที่ใช้หมุนกังหันเพื่อผลิตกระแสไฟฟ้า เป็นต้น

ส่วนในมุมมองทางวิทยาศาสตร์ “พลังงาน” หมายถึง ความสามารถของสสารหรือวัตถุในการท้างานหรือความสามารถในการให้ความร้อนได้ ซึ่งสสารและวัตถุนี จะถูกเรียกว่าเป็นแหล่งพลังงาน

2. “พลังงานทดแทน” คืออะไร

ตอบ   “พลังงานทดแทน” คือ พลังงานที่ใช้แทนน้ามันเชื อเพลิง ซึ่งเป็นพลังงานหลักที่ใช้กันอยู่ทั่วไปในปัจจุบัน พลังงานทดแทนแบ่งออกเป็น 2 ประเภทคือ

1. พลังงานทดแทนจากแหล่งที่ใช้แล้วหมดไป (Non-renewable Energy) เช่น ถ่านหิน แก๊สธรรมชาติ หินน้ามัน
2. พลังงานทดแทนที่สามารถหมุนเวียนมาใช้ได้อีก (Renewable Energy) เช่น พลังงานแสงอาทิตย์ ลม ชีวมวล น้ำ
3. แนวโน้มสถานการณ์พลังงานโลก เป็นอย่างไร

ตอบ   พลังงานฟอสซิล มีแนวโน้มว่าจะขาดแคลนและมีราคาสูงขึ้น นอกจากนี้การใช้เชื้อเพลิงฟอสซิลยังก่อให้เกิดผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อมที่เกิดจากการแสวงหาเชื้อเพลิง การเปลี่ยนรูปพลังงาน และของเสียที่เกิดจากการผลิตและใช้พลังงาน

>> พลังงานปฐมภูมิ มีการเปลี่ยนรูปมาใช้งานในรูปของไฟฟ้าหรือพลังงานกล และ ความร้อนมากขึ้น

>> เทคโนโลยีด้านพลังงานในอนาคตมีแนวโน้มว่าจะมีการใช้พลังงานทดแทน(Alternative Energy) มากขึ้น

พลังงานเชิงพาณิชย์(Commercial Energy) คือ พลังงานที่ต้องอาศัยกลไกของตลาดในการส่งผ่านหรือกระจายพลังงานไปยังผู้ใช้ เป็นพลังงานที่ต้องอาศัยการซื อขายผ่านระบบของตลาด และยังเป็นพลังงานประเภทที่มีการใช้มากที่สุดในโลก

• พลังงานเชิงพาณิชย์ที่เรารู้จักกันเป็นอย่างดี ได้แก่ น้ามัน ถ่านหิน และก๊าซธรรมชาติ
• ปัจจุบันมีการน้าพลังงานเชิงพาณิชย์มาใช้ในปริมาณที่มาก ท้าให้ปริมาณส้ารองของแหล่งพลังงานเหล่านั นในโลกลดน้อยลงทุกที ซึ่งสามารถสรุปสถานการณ์ของพลังงานพาณิชย์แต่ละประเภทได้ ดังนี้

น้ามัน (Oil)

น้ามันเป็นพลังงานเชิงพาณิชย์ที่มีการใช้มากที่สุดในโลก

ก๊าซธรรมชาติ (Natural Gas: NG)

ก๊าซธรรมชาติเป็นเชื้อเพลิงในการผลิตไฟฟ้า (รองจากถ่านหิน)

ถ่านหิน (Coal)

-ถ่านหินเป็นแหล่งพลังงานเชิงพาณิชย์เพียงชนิดเดียวที่พบมากที่สุดในแถบยุโรป เอเชียแปซิฟิก และอเมริกาเหนือ

-ถ่านหินเป็นเชื้อเพลิงที่สำคัญในการผลิตไฟฟ้า

4. สถานการณ์พลังงานของโลกในอนาคต เป็นอย่างไร

ตอบ  จากรายงาน World Energy Technology and Climate Policy Outlook 2030 (WETO)สามารถสรุปสถานการณ์แนวโน้มในอนาคตทางด้านพลังงานของโลกจนกระทั่งถึงปี ค.ศ. 2030 ได้ดังนี้

ประชากรและการเจริญเติบโตทางเศรษฐกิจของโลก

– จำนวนประชากรโลกมีการเพิ่มขึ้นในอัตราที่ลดลงทุกช่วงเวลาที่พิจารณา โดยลดลงจาก 1.5% ในอดีต เหลือเพียงประมาณ 1% ในช่วงปี 2000 –2030

– ค่า GDP ปัจจุบัน มีการเพิ่มขึ้นในอัตราที่สูงกว่าในช่วงก่อนปี 2000 โดยมีการเพิ่มขึ้นปีละประมาณ 3.5% แต่มีแนวโน้มที่จะเพิ่มขึ้นในอัตราที่ชะลอตัวลงในอนาคต โดยคาดว่าจะเติบโตเพียง 3.2% ต่อปีในช่วงปี 2010 –2020 และจะเติบโตเพียง 2.6% ต่อปีในช่วงปี 2020 –2030

ความต้องการพลังงานของโลก

– ความต้องการพลังงานของโลกเพิ่มขึ้นอย่างต่อเนื่องตั้งแต่อดีตถึงปัจจุบัน และไม่มีแนวโน้มที่จะลดลงในอนาคต

– พลังงานทุกประเภทมีแนวโน้มที่จะถูกใช้มากขึ้นในอนาคต โดยพลังงานที่มีบทบาทสาคัญที่สุดหรือมีสัดส่วนการใช้มากที่สุด คือ น้ามัน รองลงมาคือ ถ่านหินและก๊าซธรรมชาติ

ความต้องการพลังงานแบ่งตามเขตพื้นที่

– เมื่อพิจารณาแบ่งพื้นที่ในโลกออกเป็นเขตที่มีการใช้พลังงานมาก

– พบว่าเขตอเมริกาเหนือเป็นพื้นที่ที่มีการใช้พลังงานมากที่สุดอย่างชัดเจนทั้งในอดีต ปัจจุบัน และ

อนาคต รองลงมาได้แก่ ประเทศญี่ปุ่น และประเทศในกลุ่มสหภาพยุโรป

การใช้พลังงานในภาคเศรษฐกิจต่างๆ

– เมื่อพิจารณาแบบแบ่งภาคในระบบเศรษฐกิจ และพิจารณาจากการใช้พลังงานขั้นสุดท้าย หรือ

การใช้พลังงานของผู้บริโภคลาดับสุดท้าย

– ภาคการคมนาคมขนส่งมีสัดส่วนการใช้พลังงานสูงที่สุด รองลงมาได้แก่ ภาคอุตสาหกรรม และ

ภาคครัวเรือน, บริการ และเกษตรกรรม

แนวโน้มราคาน้ามันและก๊าซธรรมชาติ

– แนวโน้มราคาน้ามันและก๊าซธรรมชาติ ในอดีตพบว่าราคาน้ามันและก๊าซธรรมชาติได้พุ่งสูงขึ้นอย่างมากในช่วงที่เกิดวิกฤตด้านราคาน้ามัน ในช่วงปี ค.ศ. 1975 -1980

-หลังจากนั้นราคาได้ปรับตัวลดลงในช่วงปี 1980 ถึง 1997 และค่อยๆ เพิ่มขึ้นแบบค่อยเป็นค่อยไป

การผลิตไฟฟ้า

– การผลิตไฟฟ้าจากเชื้อเพลิงประเภทต่างๆ จากอดีตจนถึงปัจจุบัน พบว่าเชื้อเพลิงที่มีบทบาทสำคัญที่นามาใช้ในการผลิตไฟฟ้ามากที่สุด คือ ถ่านหิน แต่มีแนวโน้มที่จะนามาใช้น้อยลงในอนาคต

– พลังงานที่คาดว่าจะมีบทบาทมากขึ้นในอนาคตได้แก่ ถ่านหินสะอาด และก๊าซธรรมชาติ

การใช้ประโยชน์จากพลังงานหมุนเวียน

– เมื่อพิจารณาการใช้ประโยชน์จากพลังงานหมุนเวียน โดยเฉพาะการนามาผลิตกระแสไฟฟ้า

– พบว่า พลังงานชีวมวลและพลังงานน้ายังคงมีบทบาทสาคัญทั้งในอดีต ปัจจุบัน และต่อเนื่องไป

ในอนาคต

– นอกจากนี้ในอนาคตพลังงานลมจะเป็นพลังงานที่มีบทบาทเพิ่มมากขึ้น

– ขณะที่พลังงานแสงอาทิตย์ยังคงมีการนามาใช้ไม่มากนัก

5. ปัญหาด้านพลังงาน มีอะไรบ้าง

ตอบ  1. ผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อมจากการใช้พลังงาน

“ภาวะโลกร้อน” เป็นประเด็นด้านสิ่งแวดล้อมที่มีการพูดถึงมากที่สุด  เกิดจากการใช้พลังงานอย่างไม่มีประสิทธิภาพ

2. การขาดแคลนแหล่งพลังงาน
3. ความผันผวนของราคาพลังงาน
4. อุบัติเหตุจากการใช้พลังงาน
5. การขาดจิตสานึกในการประหยัดพลังงาน

6. สถานการณ์พลังงานของไทยและของโลกเป็นอย่างไร

ตอบ   – ราคาพลังงานที่สูงขึ้นอย่างรวดเร็ว

• แหล่งพลังงานและความมั่นคง
• ปัญหาโลกร้อนจากการใช้พลังงาน
• การลดลงของพื้นที่ดูดซับ CO₂

7. ปริมาณการใช้พลังงานต่าง ๆ ที่นามาใช้ในการผลิตกระแสไฟฟ้าของประเทศอันดับหนึ่ง ได้จากอะไร

ตอบ  การใช้ก๊าซธรรมชาติ รองลงมา คือถ่านหินและน้ำมัน

8. พลังงานสำรองของโลกใช้ได้อีกกี่ปี

ตอบ   น้ำมันใช้ได้อีกประมาณ 40 ปี

ก๊าซธรรมชาติใช้ได้อีกประมาณ 62 ปี

ถ่านหินใช้ได้อีกประมาณ 220 ปี

9. พลังงานสารองของไทยใช้ได้อีกกี่ปี

ตอบ น้ำมันใช้ได้อีกประมาณ 12 ปี

ก๊าซธรรมชาติใช้ได้อีกประมาณ 30 ปี

ถ่านหินใช้ได้อีกประมาณ 62 ปี

10. ภาพรวมพลังงานไทย เป็นอย่างไร

ตอบ   1.เป็นประเทศที่บริโภคพลังงานมากเป็นอันดับสองในกลุ่มอาเซียนรองจากอินโดนีเซีย

2.ความต้องการพลังงานเติบโตโดยเฉลี่ยปีละ 2.3% จนถึงปีพ.ศ. 2573

3.ต้องพึ่งพิงพลังงานประเภทซากพืชและสัตว์ (fossil) สูงมาก

– น้ามันสาหรับการคมนาคมและขนส่ง ร้อยละ 67

– ก๊าซธรรมชาติสาหรับการผลิตไฟฟ้า ร้อยละ 65

4. ประสิทธิภาพในการใช้พลังงาน (energy elasticity) ยังไม่ดีพอ

– 0.98 ในปี 2554

5.ทรัพยากรธรรมชาติด้านพลังงานในประเทศมีจากัด

– ผลิตน้ามันดิบได้เอง 2.1 แสนบาร์เรล/วัน ในขณะที่มีความต้องการ 8 แสนบาร์เรล/วัน

– ปริมาณสารองก๊าซธรรมชาติในประเทศใช้ไปได้อีกไม่เกิน 20 ปี ตามอัตราการใช้ในปัจจุบัน

6. พึ่งพาการนาเข้าพลังงานจากต่างประเทศในสัดส่วนที่สูงมาก

– น้ำมันดิบ 84%

– ถ่านหิน 49%

– ก๊าซหุงต้ม (LPG) 24%

– ก๊าซธรรมชาติ (NG) 21%

– ไฟฟ้า 3%

– น้ามันสาเร็จรูป 1%

7. ต้องนาเข้ามากขึ้นอีกในอนาคต

– เริ่มนาเข้าก๊าซธรรมชาติอัดเหลว (LNG) ตั้งแต่ปีนี้เป็นต้นไป

– นำเข้าก๊าซธรรมชาติเพิ่มเป็น 50% ในปีพ.ศ. 2573

– นำเข้าไฟฟ้าจากประเทศเพื่อนบ้านเพิ่มเป็น 21% ในปีพ.ศ. 2573